Τις τελευταίες τρεις ημέρες η κυβέρνηση ενημερώνει, με όλους τους τρόπους, πως προσδοκά επίλυση του προβλήματος ρευστότητας από την Ε.Κ.Τ. Είτε με την επιστροφή των κερδών της Κεντρικής Τράπεζας από το Ελληνικό μέρος του Securities Markets Programme (S.M.P.), είτε με αύξηση των ορίων που αφορούν τα Έντοκα Γραμμάτια Ελληνικού Δημοσίου (Ε.Γ.Ε.Δ.). Αυτές οι προσδοκίες είναι εντελώς λανθασμένες. Και δεν θα έπρεπε να υπάρχουν. Πιο συγκεκριμένα:
Α. Τα κέρδη του Ευρωσυστήματος από αγορές Ελληνικών ομολόγων το 2010 δεν ανήκουν στην δικαιοδοσία της Ε.Κ.Τ. Τα κέρδη της Κεντρικής Τράπεζας διανέμονται στις Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες και αυτές τα αποδίδουν στις κυβερνήσεις τους. Αυτές έχουν την αρμοδιότητα να αποφασίσουν για την απόδοσή τους στην Ελλάδα. Ειδικότερα, τα €1,9 δισ. αυτών των κερδών, που είναι μέρος της τελευταίας δόσης, όπως ενημέρωσε χθες ο Klaus Regling, βρίσκονται ήδη σε λογαριασμό του E.S.M. Απομένει να επέλθει πλήρης συμφωνία ώστε να εγκρίνει το Eurogroup και τα αντίστοιχα κοινοβούλια την καταβολή τους. Άρα η Κεντρική Τράπεζα δεν έχει σχέση με το θέμα. Δεν την αφορά και οι σχετικές κυβερνητικές προσδοκίες κοιτούν προς την λάθος κατεύθυνση.
Β. Το θέμα των ορίων που υπάρχουν για τα Ε.Γ.Ε.Δ. είναι πιο περίπλοκο. Τα όρια είναι τρία:
1. Όριο έκδοσης. Αυτό καθορίζει το συνολικό ύψος των Ε.Γ.Ε.Δ. που επιτρέπεται στο Ελληνικό κράτος να εκδώσει. Έχει καθοριστεί από την Τρόικα με γνώμονα το Α.Ε.Π. της χώρας. Καθορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σαν μέλος των «Θεσμών». Βρίσκεται στα €15 δισ. και με δεδομένο ότι το Α.Ε.Π. βρίσκεται στα €180 δισ., είναι πολύ δύσκολο να αυξηθεί. Ειδικά με την υπάρχουσα επιδείνωση της οικονομίας τους τελευταίους μήνες, μια αύξηση θα πρέπει να θεωρείται μη εφικτή. Σημειώστε πως έχει αυξηθεί στο παρελθόν στα €18 δισ., τον Αύγουστο του 2012 και για λίγες εβδομάδες. Το Α.Ε.Π. του 2011 όμως ήταν περί τα €210 δισ.. Σε κάθε περίπτωση, δεν αφορά την Ε.Κ.Τ. το συγκεκριμένο όριο καθώς δεν έχει καμία αρμοδιότητα για την αύξηση ή μείωσή του.
2. Όριο δυνατότητας επένδυσης ανά τράπεζα. Αυτό καθορίζει μέχρι ποιο ύψος ποσού μπορεί να επενδύει σε Ε.Γ.Ε.Δ., κάθε Ελληνική τράπεζα. Ορίζεται από την ανεξάρτητη διεύθυνση της Ε.Κ.Τ., που φέρει την ευθύνη για την εποπτεία όλων των «συστημικών» τραπεζών της Ευρωζώνης. Λέγεται Single Supervisory Mechanism (S.S.M.) και αναφέρεται τόσο στην εκτελεστική επιτροπή της Ε.Κ.Τ., όσο και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ευθύνη του S.S.M. είναι να καθορίζει τα ποσοστά έκθεσης κινδύνου όλων των τραπεζών. Αυτά καθορίζονται με βάση τις καταθέσεις, τον ίδιο δανεισμό, τα εξυπηρετούμενα δάνεια κλπ. Το όριο και για τις τέσσερεις μεγάλες Ελληνικές τράπεζες βρίσκεται στα €3,5 δισ./τράπεζα, δηλαδή συνολικά μπορούν να αγοράσουν €13,5 δισ. Ε.Γ.Ε.Δ., από τα €15 δισ. που έχει δικαίωμα να εκδώσει το Ελληνικό Δημόσιο. Δηλαδή κατέχουν ήδη το 90%. Το συγκεκριμένο όριο είχε επίσης αυξηθεί τον Αύγουστο του 2012 (τότε καθορίζονταν από το Συμβούλιο καθώς ο S.S.M. δεν υπήρχε ακόμη) με δεδομένο όμως πως οι τράπεζες διέθεταν πολύ μεγαλύτερα μεγέθη (ύψος καταθέσεων περί τα €200 δις, λιγότερα «κόκκινα δάνεια» κλπ.).
Υπάρχουν δύο ζητήματα που δεν επιτρέπουν την αύξηση αυτού του ορίου. Πρώτον, καθώς οι Ελληνικές τράπεζες εξαρτούν απόλυτα την χρηματοδότησή τους από τον E.L.A. και άρα από αποφάσεις του Governing Council, μία αύξηση θα μπορούσε να εκληφθεί σαν παραβίαση της αρχής περί μη χρηματοδότησης κρατών. Πράγμα που θα έφερνε την Ε.Κ.Τ. κατηγορούμενη για παραβίαση των Ιδρυτικών Συνθηκών και του καταστατικού της. Δεύτερον, με δεδομένη την κατάταξη του Ελληνικού Δημοσίου στην χαμηλότερη βαθμίδα αξιολόγησης από τρεις οίκους, θα σήμαινε την υπερβολική αύξηση του κινδύνου για τις Ελληνικές τράπεζες και άρα θα υπήρχε ζήτημα ποινικών ευθυνών των μελών του S.S.M. κ.ο.κ. Επομένως αφενός η αλλαγή αυτού του ορίου δεν είναι ζήτημα αποκλειστικά της Κεντρικής Τράπεζας και αφετέρου δεν θα ήταν σύμφωνο με τους κανόνες χρηστής διαχείρισης (prudence). Άρα και εξαιρετικά απίθανο να αυξηθεί.
3. Όριο δυνατότητας κατάθεσης Ε.Γ.Ε.Δ. ως ενέχυρα στην Ε.Κ.Τ. Αφορά το ύψος του ποσού σε Ε.Γ.Ε.Δ. που μπορούν να καταθέσουν οι τράπεζες για να λάβουν χρηματοδότηση. Ισχύει μόνο για τις κανονικές νομισματικές πράξεις (normal monetary operations) και, λόγω E.L.A., δεν έχει εφαρμογή στην παρούσα κατάσταση.
Από τα παραπάνω εύκολα καταλαβαίνουμε πως δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί χρηματοδότηση του κράτους χωρίς συμφωνία. Είτε μέσω Ε.Γ.Ε.Δ., είτε με τα κέρδη του S.M.P. Όπως και να έχει, αυτή δεν εξαρτάται από την Ε.Κ.Τ. αποκλειστικά. Πρέπει να συνηγορήσει, τουλάχιστον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, θα υπήρχαν σοβαρότατα νομικά ζητήματα. Δεν υπάρχει περίπτωση να παραβιαστούν οι κανόνες και να δοθεί ρευστότητα στο Ελληνικό κράτος από την Κεντρική Τράπεζα; Κατηγορηματικά όχι. Μόνο σε μία περίπτωση, θεωρείται πιθανό (και όχι σίγουρο) ότι μπορεί να «ελαστικοποιήσει» τους κανόνες. Εάν επιτευχθεί πλήρης και σε όλα τα επίπεδα συμφωνία. Αλλά, ταυτόχρονα, απαιτείται χρόνος εγκρίσεων από κοινοβούλια, διαδικασίες E.S.M. κλπ., ενώ υπάρχει άμεσα υποχρέωση προς ξένο πιστωτή. Τότε, και μόνο με γραπτή συγκατάθεση της Επιτροπής, ίσως, βρεθεί κάποιο «παράθυρο» για μια, ολιγοήμερη, «εξυπηρέτηση». Καλύτερο για όλους πάντως θα είναι να μην χρειαστεί. Για ευνόητους λόγους.
Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν βλέπουμε πως οι κυβερνητικές προσδοκίες είναι εντελώς ανυπόστατες και αβάσιμες. Ας κάτσει κάθε κατεργάρης στον πάγκο του και ας κάνει την δουλειά του. Στην περίπτωση της κυβέρνησης, να κλείσει την συμφωνία. Άμεσα.
Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr
